Εικονολογίες

Εικονολογίες

[Εικάζοντας Εικαστικώς]




Ύστερα από δεκαετίες πειραματισμών, πάντοτε γόνιμων, ελλοχεύει ο κόρος, το αδιέξοδο, ένας (έστω ένδοξος) εκτροχιασμός. Τόσο στη λογοτεχνία όσο και στα εικαστικά, η επαναφορά στα άλλοτε γνώριμα γίνεται εφαλτήριο προς τα μέλλοντα άγνωστα, ειδεμή το πείραμα, με αλλεπάλληλες επαναλήψεις, αντιγραφές αντιγραφών, ενίοτε ανέξοδες (πήγα να πω: αναίμακτες – δεν θα ήταν και πολύ άστοχο) μιμήσεις παλαιότερα ακραίων και ριζικά ανατρεπτικών χειρονομιών, γίνεται απλούστατα ανιαρό, άσφαιρο, ατελέσφορο: αντί να εκπλήττει τον δέκτη, τον κάνει να πλήττει.

«Ασφαλώς στρέφομαι προς τα πίσω, πηγαίνω προς τα πίσω, αναζητώ επίσης τη διεύρυνση του υπάρχοντος, καθώς το διασπώ προς τα εμπρός. Με αυτόν τον τρόπο τα αρχαία μυθικά περιεχόμενα καθίστανται επίκαιρα» [Joseph Beuys, στο Ρέα Thoenges-Στριγγάρη «Η Επανάσταση Είμαστε Εμείς, Πατάκης, 2010]

Εξετάζουμε και πάλι τον Γιάννη Κουνέλλη και τον Joseph Beuys [Γιόζεφ Μπόις] – και την σημαντικότατη προσφορά τους. Όλο και πιο πολύ εντείνονται οι συζητήσεις που τείνουν να αναγάγουν τον Κουνέλλη στον πιο βαθύ/βαρύ εν ζωή δημιουργό, και τον Μπόις σε αυτόν που άλλαξε άρδην το πώς δεξιωνόμαστε το έργο τέχνης από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά (με έναν τρόπο τόσο καταλυτικό ώστε μονάχα με αυτόν του Γκι Ντεμπόρ μπορεί, ενδεχομένως, να συγκριθεί). Τόσο ο Κουνέλλης όσο και ο Μπόις επανεξετάζουν το σύμβολο, την τραγωδία, αποφεύγουν τον εντυπωσιασμό και καταπιάνονται, καθένας ακολουθώντας τη δική του μέθοδο και έμπνευση, με την αποκατάσταση των σχέσεών μας με το αρχέγονο που εμμένει στο σήμερα. Μπορείς να πεις ότι αμφότεροι, ίσως ο Μπόις πιο έντονα, και άλλωστε ρητά (με το έργο/δράση «Η Σιωπή του Ντισάν είναι Υπερεκτιμημένη») ιερουργούν αποκρινόμενοι στα όσα πέτυχε ο Μαρσέλ Ντισάν στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα.

«Να είσαι στην Ευρώπη ποπ αρτ, πάντως, είναι γελοίο πράγμα. Όταν έχεις γεννηθεί εδώ, στην Ελλάδα, είναι δύο φορές γελοίο» [Γιάννης Κουνέλλης, στο Κατερίνα Ζαχαροπούλου, «Για τα πράγματα που λείπουν», Άγρα, 2009]

Συνεργασίες, συνασπισμοί, συμπράξεις καλλιτεχνών σε μιαν ολοένα και πιο κυνική εποχή. Ο μαζικοδημοκρατικός ηθικισμός και ο κατατεμαχισμός της κοινωνίας σε μοναχικότητες που θέλουν να περνιούνται για μοναδικότητες, οδηγούν, και ορθά, τους δημιουργούς σε συλλογικότητες νέου τύπου, άτυπες ας τις πω, μακριά από σκοπιμότητες, και με την ανιδιοτέλεια να είναι το ανεμούριο. Η πολυπλοκότητα της σύγχρονης κατάστασης καθιστά δύσκολη την ανάλυση, την κατανόηση και την διά των έργων καταγραφή της από μεμονωμένες φωνές. Οι δημιουργοί βρίσκουν τρόπους να συνομιλούν~ και να προσφέρουν κάνοντας σλάλομ στα στερεότυπα, ντρίπλες στις κακοτοπιές της σκλήρυνσης. Παλαιότερα, ο πολύγραφος~ έπειτα, ο λεγόμενος underground χώρος (έντυπα, κινηματογράφος, μουσικά σχήματα, δίαυλοι διανομής/διάδοσης)~ μετά, τα fanzine~ τώρα, τα blog, το facebook. «Κοσμοναύτης του Έσω Διαστήματος», έλεγε ότι είναι ο ποιητής/συγγραφέας/λετριστής/μπήτνικ/καταστασιακός Alexander Trocchi [Αλεξάντερ Τρόκκι], και πολλοί σημερινοί δημιουργοί γίνονται κοσμοναύτες του άυλου διαστήματος καθώς αναζητούν ίχνη από χαμένες ουτοπίες αλλά και ατραπούς που να οδηγούν στην όντως πραγματικότητα πληκτρολογώντας την αγωνία και την ευαισθησία τους, στέλνοντας ηλεκτρονικά σήματα καπνού. Όλα τα μέσα είναι ευπρόσδεκτα όταν συμβάλλουν στην αενάως ανανεωνόμενη ανώλεθρη απόφανση «Ο Άνθρωπος είναι η Απάντηση, όποια κι αν είναι η Ερώτηση». Ας δούμε, φέρ’ ειπείν, πώς συνεννοούνται οι συμπράττοντες στην Ομάδα Κέντρο Απόκεντρο [www.kentroapokentro.gr] προκειμένου να γίνουν σύγχρονοι εξερευνητές της αχανούς μεγαλούπολης~ πώς εφορμούν δυναμικά στο εικαστικό γίγνεσθαι οι Δημήτρης και Κωνσταντίνος Ταλιώτης, με ορμητήριο τη Λευκωσία, προκεχωρημένο φυλάκιο την Αθήνα, και bunker σπαρμένα στρατηγικά στο Λονδίνο, το Παρίσι, και το Άμστερνταμ [http://ombion.blogspot.com ]. Στο επόμενο Δέντρο, περισσότερα. Εικονολάτρες και Εικονοπλάστες, Εικονολόγοι και Εικονομολόγοι, ας περιπλανηθούμε στο αχαρτογράφητο, ακόμη, λαβυρινθώδες χάος του διαδικτύου.

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Θέρος/Θάρρος

 [Το Ζενερικ του Ιουλίου, στο Διαβάζω που κυκλοφορεί]

Θέρος/Θάρρος

Θεέ! Ο καύσων αυτός χρειάζεται για να υπάρξη τέτοιο φως! Το φως αυτό χρειάζεται, μια μέρα για να γίνει μια δόξα κοινή, μια δόξα πανανθρώπινη, η δόξα των Ελλήνων, που πρώτοι, θαρρώ, αυτοί, στον κόσμον εδώ κάτω, έκαμαν οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου.

Ανδρέας Εμπειρίκος, Εις την Οδόν των Φιλελλήνων

Σαν ψέματα ηχεί του Εμπειρίκου η παραπάνω παρατεταμένη ιαχή. Πάει το αττικό φως, πάει το θέρος, πάει το θάρρος. Ξεχαρβαλωμένοι καιροί, σαραβαλιασμένη εποχή. Οι Έλληνες να μην είναι πια ούτε καν Φιλέλληνες, απανωτά καθώς έχουν δεχτεί ραπίσματα, ύστερα από την συνταξιοδότηση, λόγω τριαντακονταπενταετίας, της Μεταπολίτευσης.

            Το διάβασμα, όπως το σκάκι, ή το μπριτζ, αλλά ακόμα και η παλαιού στυλ συζήτηση στον καφενέ, στο στέκι, στο μοντέρνο τέμενος (έτσι αποκαλούσε το μπαρ ο ποιητής Νίκος Καρούζος) συμβάλλουν στη συγκράτηση και στη συγκρότηση. Η στήλη Ζενερίκ προτείνει όχι μπάνια του λαού, αλλά κατεπείγουσα επιστροφή στο έως μανίας ξεκοκάλισμα εφημερίδων/περιοδικών/βιβλίων. Ιδού μία ανθοδέσμη, από τις πρόσφατες αφίξεις, ώστε να οπλιστούμε με θάρρος για το επελαύνον θέρος.

            Κατ’ αρχάς, ό,τι καλύτερο για να μείνεις μακριά από την παραλία και την αμμουδιά: G. W. F. Hegel ( τι άλλο;) και δη εις διπλούν, ήτοι το περιλάλητο Πίστη και Γνώση, μεταφρασμένο από τον Περικλή Σ. Βαλλιάνο, ο οποίος υπογράφει και την εμπεριστατωμένη εισαγωγή (εκδ. Σαββάλας), καθώς και η μνημειώδης Αισθητική, στο σύνολό της επιτέλους, μεταφρασμένη από τον Σταμάτη Γιακουμή, ο οποίος υπογράφει, επίσης, την εισαγωγή και τα σχόλια (εκδ. Νομική Βιβλιοθληκη). Το γιατί πάντα μας συναρπάζει η μελέτη του εγελιανού λόγου συνοψίζεται σε δυο αράδες του Βαλλιάνου: «Ο εγελιανισμός δεν πορίζει ‘αλήθεια’, τέλεια και οριστική – και αυτός ήταν ο πιο καταχρηστικός ισχυρισμός του. Είναι όμως μια από τις εμπνευσμένες και καθολικές νοηματοδοτήσεις της ανθρώπινης εμπειρίας, μια θεώρηση που διατηρώντας άσβεστη τη μνήμη του πολιτισμού εξακολουθεί να σε κάνει υπερήφανο να ανήκεις στην ομοταξία των έλλογων ζώων».

            Επί τροχάδην, πλην ανεπιφυλάκτως, και με αφορμή την έκδοση της Αυτοπροσωπογραφίας ενός ρεπόρτερ του Ρίσαρντ Καπισίνσκι (μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδ. Μεταίχμιο), συστήνω την ανάγνωση του λίαν εύχρηστου τόμου που συστεγάζει τρία συναρπαστικά έργα του μεγάλου Πολωνού συγγραφέα/ρεπόρτερ (1932-2007): Έβενος, Ο Πόλεμος του Ποδοσφαίρου, και Ταξίδια με τον Ηρόδοτο (όλα μεταφρασμένα από την Ζώγια Μαυροειδή, εκδ. Μεταίχμιο). Η στήλη θα επανέλθει στον σπουδαίο Καπισίνσκι, τον δαιμόνιο ταξιδευτή που τα μπαγκάζια του ήσαν «ένα μπαούλο γεμάτο βιβλία, ένα παντελόνι τζιν, και ένα τηγάνι».

            Τηλεγραφικώς: 1) μείζων απόλαυση η περιπλάνηση στο Διπλό Όνειρο της Γραφής των Χ&Χ (εκδ. Πατάκης), όχι μονάχα για την καλπάζουσα και εμβριθή βιβλιοφιλία μπορχεσικού τύπου, αλλά και για τον διηνεκή διάλογο που δένει το ατσάλι της φιλίας του Χάρη (Βλαβιανού) με τον Χρήστο (Χρυσόπουλο). 2) Συγχαρητήρια στον οίκο Μαγικό Κουτί για την κυκλοφορία του δεύτερου litteraterra, που θαρραλέα και ιπποτικά μας δωρίζει το αφιέρωμα Ρομαντισμός, φαντασία, πολική. Σε τέτοιες εποχές! Εύγε στον Νίκο Βλαντή και την παρέα του! 3) Γράφει ο ποιητής Michael March: «Αν ορίσουμε την Ευρώπη σαν ‘απεραντοσύνη γης πίσω από την Ελλάδα’ – βλέπουμε αυτό που ήδη ξέρουμε – όλα μπορούν να καταστραφούν – εκτός από τον μύθο» (στο Ο Δρόμος της Επιστροφής/ The Way Back, μτφρ. Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, εκδ. Άγρα)

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Πλατεία Παπαδιαμάντη, Ιούνιος 2010

Ποίηση

Η Ποίηση λυτρώνει κι εμψυχώνει. Είναι ο τρόπος να μπαινοβγαίνουμε στο Πεπρωμένο, μερικές φορές και να το διαπλάθουμε. Είναι ο κατ’ εξοχήν διάλογος η Ποίηση, η συνομιλία μας με το είναι το εσώτερο του Άλλου, και με το είναι το εσώτερο το δικό μας. Οι λέξεις συνταιριάζονται και γίνονται μελωδία, χορεύουν, με την Ποίηση, εικόνες και μνήμες, πρελούδια σ’ ένα μέλλον που κυοφορείται ήδη και είναι ηδύ, μ’ όλη τη σκληρότητα που μπορεί να ενέχει. Η Ποίηση είναι ο καπνός του εφήμερου τσιγάρου μας όταν γίνεται γεγονός αναστάσιμο. Η Ποίηση είναι το όποιο τοπίο μπορεί το βλέμμα μας ν’ αγγίξει και, αγγίζοντάς το, να το μεταρσιώσει σε όνειρο ένυλο, σε καθαρό νεράκι της ζωής, σε αλήθεια που στραφταλίζει. Η Ποίηση είναι το φιλί που, πάντα μέσα από τις αρμονίες των λέξεων, και των εικόνων τις μαρμαρυγές, γίνεται ο ρυθμός του κόσμου.