Συνολικές προβολές σελίδας

Κυριακή 17 Φεβρουαρίου 2008

Απόλυτος Ανθρωπισμός


Επειδή επιμένουσι χθαμαλώς όπως μας γκαμούσιν, τα καθάρματα τα αχρεία, ίσως καλή ιδέα εστί να τους συστήσωμεν, αν μη τι άλλο, να χρησιμοποιούσι... λαστιχάκι! Ιδού ένας εύσχημος, αν όχι και εύχυμος, τρόπος υπένθυμίσεως... Αν και τα ώτα τους ουκ ιδρώνουσι...πάντως, τα δικά μας θα ακούνε πάντα τις πιο όμορφες και λάγνες μουσικές του κόσμου! Κείμενο δημοσιευμένο στο Έψιλον πριν από κάτι μήνες, αφιερωμένο νυν μετά προσηλώσεως και υπό τους ήχους του γνωστού ιρλανδέζικου θούριου "Βρωμόπολις Αγαπημένη", στον Επισμηναγό Όλεθρο, στον Υποσμηναγό Παρασκευά, στον Μελλονταμπαροϊδιοκτήτη Άγγελο, και βεβαίως-βεβαίως στον θρυλικό πλέον ΝΑΣΟ ΡΙΤΖ... Ω, παίδες, γουί αρ δη μπεστ εντ (οφ κορς) γουί φακ δη μπεστ!

Γιούλιους Φρομ
Ένας αληθινός ουμανιστής
Ο επινοητής του σύγχρονου προφυλακτικού


Αδάμαστη ανθρώπινη επινοητικότητα! Αλλά και τι αλλόκοτα παιχνίδια παίζει η μοίρα, μεταμφιεσμένη σε ιστορία των κοινωνιών και των καθεστώτων, με τους ανθρώπους εκείνους που συνέβαλλαν στη ριζική αλλαγή του τρόπου με τον οποίο ζούμε και αντιλαμβανόμαστε την καθημερινή ζωή! Έπρεπε να περάσουν δεκαετίες ολόκληρες για να γίνει γνωστό το όνομα του ιδιοφυούς κατασκευαστή του «Σπούτνικ», ουσιαστικά του ανθρώπου που μας οδήγησε στην κατάκτηση του διαστήματος। Όλοι κάτι έχουμε ακούσει για τον Γουτεμβέργιο και την εφεύρεσή του που μας επιτρέπει να έχουμε πρόσβαση σε όλα τα γραπτά της ανθρωπότητας, αλλά σε πόσους κάτι λένε τα ονόματα Χένρι Μιλ, Πελεγκρίνο Τούλι, Όστιν Μπαρτ και Κρίστοφερ Σολς, δηλαδή τα ονόματα των υπέροχων τιτάνων της επινόησης που ανάμεσα στα 1714 και 1867, ο καθένας με τον τρόπο του, μας πρόσφεραν ένα από τα σημαντικότερα μηχανήματα στην ιστορία: την γραφομηχανή। Και πάει λέγοντας, για να φτάσουμε σε ένα από τα πιο κοινά σήμερα, και πιο πολυσυζητημένα, ιδίως μετά την δραματική έκρηξη του AIDS και την άρδην αλλαγή των ερωτικών μας συνδιαλλαγών, μαζικά παραγόμενα αντικείμενα, το περιλάλητο προφυλακτικό। Ποιος, άραγε από μας, αναρωτήθηκε ποτέ του εάν αυτό το τόσο ευπώλητο προϊόν έχει μία μακρά ιστορία πίσω του, ότι η «καπότα» όπως έχει περάσει στο καθημερινό λεξιλόγιο φέρει και την ονομασία «περικαυλίς», ότι τον εν λόγω αντικείμενο άλλοτε κατασκευαζόταν, στις ποικίλες του μορφές, από έντερα ζώων, άλλοτε από καβούκια χελώνας, άλλοτε από βουλκανισμένο λάστιχο, για να φτάσουμε στη σημερινή του, μάλλον οριστική εκδοχή, από λατέξ; Και ποιος άραγε, πλην του αλήστου μνήμης ημιεπιστήμονος, ερευνητή και λογοτέχνη Ηλία Πετρόπουλου θα θυμόταν, και θα μας θύμιζε, ότι στην ιστορία των μορφών του προφυλακτικού εμπλέκεται και το όνομα Κάρολος Γωδυέρος, που δεν είναι άλλος από τον πρίγκιπα των ελαστικών, τον Τσαρλς Γκουντγίαρ;
Κι ακόμα, ποιος θα μπορούσε να διανοηθεί ότι η ταπεινή, και τόσο δυσφημισμένη, σύγχρονη καπότα γίνεται τον τελευταίο καιρό αντικείμενο ιστορικών και κοινωνιολογικών μελετών, μιας και στην επινόηση και την ιστορία της εμπλέκονται συνταρακτικά γεγονότα της ιστορίας των καιρών μας;
Για να ρίξουμε, λοιπόν, μια ματιά στο… μυθιστόρημα της καπότας. Όλα αρχίζουν από τα στετλ, τις πολίχνες όπου ζούσαν οι λιγότερο εύποροι και λιγότερο μορφωμένοι Εβραίοι της Ανατολικής Ευρώπης και της Ρωσίας, γύρω στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Η εννεαμελής οικογένεια Φρομ, αγνώστων λοιπών στοιχείων διάγει βίο δύσκολο σε μια τέτοια πολίχνη της τσαρικής Ρωσίας. Ο πατέρας αποφασίζει να μεταναστεύσουν στη Γερμανία, για να βρουν μια καλύτερη τύχη. Κάποια στιγμή θα εγκατασταθούν στο Βερολίνο, όπου, όπως οι πιο πολλοί Εβραίοι μέτοικοι, θα δουλεύουν σκληρά στο στρίψιμο σιγαρέτων που τότε γινότανε στο χέρι. Ο μικρός Γιούλιους Φρομ, γεννημένος κάποια, άγνωστη επίσης, μέρα του 1883 θα τυλίγει ταμπάκο στα τσιγαρόχαρτα και θα ονειρεύεται μια καλύτερη, πιο ελεύθερη και πλούσια ζωή. Οι γονείς του θα πεθάνουν νέοι, και ο Γιούλιους, όπως και τα άλλα έξι αδέλφια του, αναγκάζονται να μηχανευτούν τρόπους να ζήσουν.
Με πείσμα, επιμονή και όραμα, ο Γιούλιους καταφέρνει να εγγραφεί στο σχολείο και εν συνεχεία να παρακολουθήσει μαθήματα χημείας στο πανεπιστήμιο, ενώ το μυαλό του δουλεύει πυρετωδώς και τα άγρυπνα μάτια του καταγράφουν τον τρόπο ζωής και τις αλλαγές, ακόμα και τις πιο ανεπαίσθητες, στο βερολινέζικο τοπίο. Παρατηρεί, λοιπόν, αυτό που επίσης αποτελεί θέμα μελετών και διδακτορικών διατριβών σήμερα, ότι δηλαδή η Γερμανία στο γύρισμα του αιώνα είναι η χώρα, με το πιο ανοιχτό πνεύμα απέναντι στις σαρκικές απολαύσεις, με τα πιο ελευθέρια ήθη. Ιδίως μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για μια σεξουαλική επανάσταση, ίσως πολύ πιο σημαντική από εκείνη που σημειώθηκε θεαματικά στη δεκαετία του 1960 με τα λεγόμενα «παιδιά των λουλουδιών». Ο Γιούλιους αδημονεί να συμβάλλει σ’ αυτό, τόσο επειδή διέπεται και ο ίδιος από ένα πνεύμα γήινης, ακομπλεξάριστης και άμεσης αντιμετώπισης των ερωτικών σχέσεων, όσο και γιατί τον δαιμονίζει θετικά το επιχειρηματικό του ταλέντο.
Παρατηρεί πόσο άβολα είναι τα προφυλακτικά που δεσπόζουν εκείνη την εποχή, τα οποία είναι καμωμένα από βουλκανισμένο καουτσούκ, μοιάζουν με τα λάστιχα των ποδηλάτων, και φέρουν ογκώδεις ραφές. Είναι τα προφυλακτικά της Goodyear, βεβαίως. Τα οποία είχαν και το πρόσθετο ελάττωμα ότι δεν ευωδίαζαν. Απεναντίας! Ο εν προκειμένω ουμανιστής Φρομ αποφασίζει να αλλάξει το σκηνικό. Και τα καταφέρνει, επιφέροντας μάλιστα επαναστατικές αλλαγές στις σεξουαλικές συνήθειες και πρακτικές. Ύστερα από απανωτούς πειραματισμούς, και χάρη στα νυχτερινά μαθήματα χημείας που είχε παρακολουθήσει επιμελώς, κατορθώνει το 1916 να επινοήσει, και να πατεντάρει, το γνωστό σύγχρονο προφυλακτικό, γνωστό τότε ως Fromm’s Act.
Η τεχνική κατασκευής είχε να κάνει με την εμβάπτιση γυάλινων «θηλυκών» καλουπιών σε διαλύματα από ελαστικό κόμμι. Το αποτέλεσμα ήταν ένα άοσμο, διαφανές, λίαν ελαστικό, εν άλλοις λόγοις φιλικό προς το πέος και την ερωτική συνεύρεση προϊόν. Το οποίο, ευλόγως, γίνεται δημοφιλέστατο. Η μαζική παραγωγή του προφυλακτικού Fromm αρχίζει στα 1922, και, μεσούσης της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και των πραγματικά επαναστατικών σεξουαλικών ηθών της εποχής, το Fromm θα κατακτήσει σχεδόν όλο τον τότε πολιτισμένο κόσμο, με εργοστάσια παραγωγής απ’ την Αμβέρσα του Βελγίου ίσαμε το Όκλαντ της Νέας Ζηλανδίας!
Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, ο παρίας από τα στετλ της Ρωσίας είναι ξακουστός επιχειρηματίας, και μειδιά όπου βρεθεί κι όπου σταθεί. Αλλά έρχονται στην εξουσία οι ναζί. Και ένας συνδυασμός διεστραμμένης ιδεολογίας και ληστρικής φιλοχρηματίας θα οδηγήσει τον Γιούλιους Φρομ στην καταστροφή και στην ανωνυμία. Στα 1938, με πρόσχημα ότι οι προμήθειες σε καουτσούκ αντί να συμβάλλουν στην ελεύθερη ερωτική συνεύρεση των ανθρώπων είναι προτιμότερο να υπηρετήσουν την πολεμική βιομηχανία των χιτλερικών, ο Φρομ αναγκάζεται, ύστερα από ασφυκτικές πιέσεις, να πουλήσει την επιχείρησή του, έναντι ενός γελοιωδώς ευτελέστατου ποσού, στη βαρόνη Ελισάβετ φον Έπενσταϊν, που μπορεί να μη μας λέει τίποτε το πομπώδες όνομά της, αλλά συνέβαινε μολοντούτο να είναι νονά του εξίσου πομπώδους και λάτρη της κιτς χλιδής Χέρμαν Γκέρινγκ, ο οποίος, βεβαίως, συνέβαινε να είναι το δεξί χέρι του Χίτλερ. Σε αντάλλαγμα για την… μεσολάβησή του, διά της οποίας πέρασε η επιχείρηση του Γιούλιους στα χέρια της βαρόνης, ο Γκέρινγκ πλούτισε κατά δύο ακόμα τη συλλογή του σε κάστρα και πύργους!
Ο Φρομ αναγκάστηκε να διαφύγει στην Αγγλία. Η περιουσία του, μεγάλο μέρος της οποίας είχε υποστεί βανδαλισμούς και λεηλασίες, δημεύτηκε από τους ναζί και πουλήθηκε σε δημοπρασία –κτήματα, κατοικίες, έργα τέχνης, πιάνα, βιβλία– για ψίχουλα, τον Μάρτιο του 1943. Επρόκειτο για μια περιουσία αξίας περίπου 30 εκατομμυρίων ευρώ.
Ο καλός αυτός κύριος, ο Γιούλιους Φρομ, ο επινοητής ενός φαινομενικά ταπεινού αντικειμένου που ωστόσο διευκόλυνε, και εξακολουθεί να διευκολύνει, τη ζωή δισεκατομμυρίων ανθρώπων, βυθισμένος πια στην ένδεια και στην αφάνεια, άφησε την τελευταία του πνοή από καρδιακή προσβολή στις 12 Μαΐου του 1945, τέσσερις μέρες μετά τη νίκη των Συμμάχων στην Ευρώπη.
Η Ιστορία ευτυχώς ξέρει να εκδικείται, έστω και αναδρομικά. Ήδη κυκλοφόρησε ένα πολυσέλιδο βιβλίο που ρίχνει άπλετο φως στο κατόρθωμα του Γιούλιους Φρομ, ενώ αναφέρεται πια σε ολοένα και περισσότερα ιστορικά μελετήματα σχετικά με την εκ μέρους των ναζί δήωση περίπου 20.000 εβραϊκών επιχειρήσεων στα σκοτεινά χρόνια μετά το 1933. Το φως αξίζει να απλώνεται σε κάθε πτυχή, και είναι πάντα, έστω και αργά, πολύτιμο και ευπρόσδεκτο.


14 σχόλια:

ναυτίλος είπε...

Εξαιρετικό post ! Μπράβο...ότι πρέπει για τις θερμές συνευρέσεις των κρύων αυτών ημερών...

Ανώνυμος είπε...

Εκτός από την τυπογραφία, την γραφομηχανή και τόσα άλλα ταπεινά αλλά σημαντικά επιτεύγματα εγώ θα προσθέσω και το διαδύκτυο με τα ιστολόγιά του που μας επιτρέπει να διαβάζουμε τόσα ωραία πράγματα από ανθρώπους που υπό άλλες συνθήκες θα ήταν πολύ πολύ δύσκολο.
Νίκος, Ανω Κυψέλη

Ανώνυμος είπε...

Επί τη ευκαιρία απομονώνω κάτι που έγραψες κάπου κάποτε (αλλά δε θυμάμαι που):
«Να κάνω έρωτα μόνο όταν είμαι ερωτευμένος». Το υποστηρίζεις ακόμα αυτό? Γιατί κάπου (που πάλι?) στο φίλτατο τροπικό του καρκίνου αναφέρεται: «Μα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί οι άνθρωποι (σε γυναίκες αναφερόταν) δεν μπορούν να κάνουν έρωτα μόνο για να κάνουν έρωτα (αλλά προσδοκούν πάντα κάτι σε συνέχεια). Τελικά νομίζω ότι είναι θέμα συγχρονισμού ωριμότητας… Αν έχεις πειραματιστεί, εκτονωθεί, γνωρίσει…. μετά παραμένει μόνο η αξία του έροντος και όχι της απομονωμένης ηδονής (που άλλωστε είναι εφικτή ποικιλοτρόπως;) ).
Οσο για τα προφυλακτικά… διασώζουν τους πειραματιζόμενους. Όχι τον έρωτα.

George-Icaros Babassakis είπε...

@ναυτίλος: Θενκς! Νάμαστε καλά να παίζουμε!

@Νίκος: Καμία αντίρρηση. Στην αρχή, ήμουν διστακτικός, αλλά εντέλει και όταν γνώρισα (και από κοντά, εννοώ) κάποιους καλούς φίλους και φίλες αφού είχαμε μιλήσει διαδικτυακώς, τάχθηκα υπέρ!

@athan: Εννοείται ότι με εμπνέει αυτή η ίδια μου η φράση, ιδίως μες στο σημερινό τουρλουμπούκι και τη χθαμαλότητα. Με τα άλλα, συμφωνώ. Μην ξεχνάς πότε έγραφε ο Μίλερ, και γιατί έγραφε όσα έγραφε στον "Τροπικό". Καμία σχέση με τη σημερινή εποχή. Κάποιες φράσεις, όπως και ΟΛΑ τα έργα, οφείλουμε να τα βλέπουμε μες στο ιστορικό και κοινωνικό τους πλαίσιο.

raz είπε...

τελικά οι Εβραίοι είναι πίσω απ' όλα!
από την φιλοσοφία,την ψυχανάλυση,την τέχνη,μέχρι τις... καπότες!΄τους ζηλεύω,τους θαυμάζω,τι άλλο να πω...

George-Icaros Babassakis είπε...

@σαλονάτος: Αμ πως για! Ή, όπως το έλεγε ο Νίκος Καρούζος, αμ τι γαρ! Χαίρε!

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ είπε...

Όσα μικρά πράγματα συνηθίζουμε να υποτιμούμε, είναι συνήθως αυτά που μας βοηθούν να οικοδομούμε πολιτισμούς (για να μπορούμε μετά με την άνεσή μας να τους καταστρέφουμε). Να προσθέσω στη "χρυσή λίστα" την ασπιρίνη, την καρφίτσα, το συνδετήρα, την οδοντογλυφίδα, το σαπούνι.Πάνω πάνω φυσικά η καπότα (όχι με τη ρουστίκ εκφορά της). Τιμή και δόξα στον αξιότιμο κύριο Φρομ!

Ανώνυμος είπε...

Στη μετά-Ντεμπόρ εποχή, ο απόλυτος ανθρωπισμός συνταυτίζεται με την... καπότα. Ταλαίπωρε Δαρβίνε! Απόλυτη κομψότης.

George-Icaros Babassakis είπε...

@ο/η ανώνυμος: Ταλαίπωρε Ανώνυμε!

Ανώνυμος είπε...

Ξέχασα την καρφίτσα, τον συνδετήρα, την οδοντογλυφίδα! Πού τα βάζεις;

George-Icaros Babassakis είπε...

@ο/η ανώνυμος: Σε πρόλαβε ο Παναγιώτης Κονιδάρης και στα τρία (βλέπε λίγο πιο πάνω).

George-Icaros Babassakis είπε...

ΥΓ. Άλλοι, άλλωστε, θεωρούν κομψότητα τον Φρεντ Ασταίρ και άλλοι τον Τομ Γουέιτς. Προσωπικώς, θεωρώ την καρφίτσα, τον συνδετήρα, την οδοντογλυφίδα μέγιστα επιτεύγματα της ανθρώπινης επινοητικότητας, όπως επίσης τον αποστακτήρα, τις φιάλες, και τα ποτήρια.

Ανώνυμος είπε...

Φυσικά! Σ' αυτόν (ή και σ' αυτόν) απαντώ. Σιγά μην τα σκεφτόμουν μόνος μου. Τέτοια υψηλά επιτεύγματα. Και τέτοιο επίπεδο. Τέτοιος κορυφαίος διάλογος. Ανατρχιαστικά κορυφαίος.

Ανώνυμος είπε...

"Άλλοι, άλλωστε"; Δεν ξέρω. "'Άλλ..., άλλ..."; Δεν είμαι αλλότελα σίγουρος.