Νόρμαν Μέιλερ

Νόρμαν Μέιλερ
Η πολυπρισματική προσφορά ενός σπουδαίου δημιουργού

Το κείμενο αυτό, γραμμένο αμέσως μετά το θάνατο του σπουδαίου συγγραφέα και δημιουργού Νόρμαν Μέιλερ, και δημοσιευμένο στο «Έψιλον» της Ελευθεροτυπίας, επιθυμώ να το αφιερώσω στον συγγραφέα Αλέξανδρο Ασωνίτη και στον μακαρίτη φίλο μας Νίκο Σαχπασίδη, για τις νύχτες που περάσαμε πιτσιρικάδες στο jazz bar του, το θαυμάσιο Braxton’s στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Με τον Αλέξανδρο διαβάζαμε από τότε τα βιβλία του Μέιλερ, τα καταβροχθίζαμε, μα την αλήθεια, και τα συζητούσαμε με τις ώρες. Μάλιστα, στρωθήκαμε και γράψαμε μαζί ένα βιβλίο για τον Νόρμαν, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, με τίτλο «Μέιλερ, Ο Απεσταλμένος ενός Μανιακού» (εγώ το δικό μου «μερτικό» το υπέγραψα με το ψευδώνυμο Οδυσσέας Νόβακ), που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος.


Προσωπικότητα πολυσχιδής, παλλόμενη, περιπετειώδης, πειραματική, ο Νόρμαν Μέιλερ έφυγε τις προάλλες από τούτον τον κόσμο έχοντας αποκρυπτογραφήσει πολλούς από τους πιο αινιγματικούς του κώδικες, έχοντας αναλύσει πολλές από τις πιο γριφώδεις εκφάνσεις του, έχοντας καταπιαστεί δυναμικά με τα πιο σκοτεινά τοπία του. Κάτι παραπάνω, πολύ παραπάνω, από μυθιστοριογράφος, ο Μέιλερ μπόρεσε, ωθούμενος πάντα από μία υπερτροφική φιλοδοξία, να γίνει ένας από τους σημαντικότερους ανατόμους του 20ού αιώνα και σίγουρα ο σπουδαιότερος χρονικογράφος της εποχής μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατέκτησε τη φήμη μόλις στα 25 του χρόνια, και χρησιμοποίησε με δεινότητα και δριμύτητα αυτό το δώρο προκειμένου να μιλήσει τη γλώσσα μιας πληθωρικής αλήθειας και να ανακηρυχθεί, από μόνος του είναι η αλήθεια, σε έναν άτεγκτο τιμητή, σε έναν χειμαρρώδη ρήτορα που δεν έπαψε ποτέ να εγκωμιάζει το Καλό και να στηλιτεύει ό,τι, κατά τη γνώμη του, εναντιωνόταν στη βαθύτερη ουσία του ανθρώπου. Ο πόλεμος, ο έρωτας, ο αγώνας, η υπέρβαση, η τόλμη, η εξουσία ήσαν τα μόνιμα θέματά του τόσο στα λογοτεχνικά του έργα όσο και στα δοκίμια, τα δημοσιογραφικά του κείμενα, τα θεατρικά του καθώς και στις σκηνοθετικές του δουλειές.
Γεννημένος στις 31 Ιανουαρίου του 1931, στο Λονγκ Μπραντς του Νιου Τζέρσι, ο Νόρμαν Κίνγκσλεϊ Μέιλερ πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο Μπρούκλιν και όντας ένα ιδιότυπο παιδί-θαύμα άρχισε ήδη από τα 16 του να παρακολουθεί μαθήματα αεροναυπηγικής στο Χάρβαρντ. Λάτρης της κλασικής μουσικής και της τζαζ, θα περνάει τον ελεύθερο χρόνο του παίζοντας κλαρινέτο και σαξόφωνο. Και, βέβαια, διαβάζοντας. Θα καταβροχθίζει μετά μανίας ογκώδεις τόμους που άλλο δεν κάνουν από το να διογκώνουν τον ήδη ογκώδη εγωισμό του. Ο Μέιλερ περιπλανιέται στο σύμπαν του Τολστόι και του Ντοστογιέφσκι, του Ουίλιαμ Φόκνερ και του Τζον Ντος Πάσος, ονειρευόμενος ότι θα γράψει όπως αυτοί, και ακόμα καλύτερα. Τον στοιχειώνει, πάνω απ’ όλα, η εμβληματική μορφή του Έρνεστ «Πάπα» Χέμινγουεϊ, και σχεδόν σύνολο το έργο του Μέιλερ είναι ένας κολοσσιαίος και αέναος διάλογος με τον συγγραφέα του «Αποχαιρετισμού στα Όπλα», τόσο με τα γραπτά του όσο και με το ρωμαλέο στυλ της ζωής του.
Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος θα γίνει το εφαλτήριο του Μέιλερ προς τη δόξα. Σκληρός πεζικάριος, μαχητής και ριψοκίνδυνος, θα λάβει μέρος σε άγριες μάχες στον Ειρηνικό και θα κρατάει πυρετωδώς σημειώσεις που μετά το πέρας του πολέμου θα τις μετατρέψει σε ένα στιβαρό ρεαλιστικό μυθιστόρημα 800 σελίδων που πάραυτα θα τον κάνει διάσημο στις Ηνωμένες Πολιτείες και στην Ευρώπη. Τίτλος: «Οι Γυμνοί και οι Νεκροί». Θέμα: οι περιπέτειες μιας διμοιρίας Αμερικανών στρατιωτών στο κατεχόμενο από τους Ιάπωνες νησί Ανοπόπεϊ. Στυλ: κάτι σαν Χέμινγουεϊ μπολιασμένος με γερές δόσεις από τον ιλιγγιώδη λόγο του Ντοστογιέφσκι και την τοιχογραφική δεξιότητα του Τολστόι. Το χρήμα θα συνοδεύσει τη δόξα, και ο Μέιλερ θα μπορέσει να αφοσιωθεί στο γράψιμο. Το μυθιστόρημα θα μείνει σταθερά στη λίστα των ευπώλητων για κάμποσες εβδομάδες, ενώ ο δημιουργός του θα καταφύγει στα αμφιθέατρα της Σορβόννης όπου θα εξοικειωθεί με τα μοντέρνα ρεύματα της φιλοσοφίας.
Το 1951, τρία χρόνια μετά την τρομερή επιτυχία των «Γυμνών», ο Μέιλερ θα σοκάρει κοινό και κριτικούς με τις «Ακτές της Μπαρμπαριάς», ένα σκοτεινό μυθιστόρημα όπου καταγράφεται η ζοφερή όψη της μεταπολεμικής εποχής, και όπου ήδη διαφαίνεται η τάση του να γίνει κάτι πολύ παραπάνω από ξακουστός μυθιστοριογράφος~ όχι, ο Μέιλερ φιλοδοξεί να γίνει ο προφήτης μιας νέας εποχής, και αυτοανακηρύσσεται Στρατηγός του Υπογείου Ρεύματος αναθέτοντας στο ταλέντο του το καθήκον να στηρίζει σχεδόν κάθε εκδήλωση της ανυπακοής και της επαναστατικότητας στη χώρα του. Παράλληλα, συμμετέχει στον πυρετό της μεγαλούπολης και της εποχής του. Πίνει χαοτικές ποσότητες ουίσκι, παντρεύεται, χωρίζει, ξαναπαντρεύεται, μαχαιρώνει στην πλάτη την Αντέλ Μοράλες, τη δεύτερη γυναίκα του, χωρίζει και πάλι, παντρεύεται και πάλι, ξανά και ξανά, ενώ θα μεσολαβήσουν εγκλεισμοί σε ψυχιατρικές κλινικές, αποτοξινώσεις, εκ νέου κυλίσματα στο πάθος της μέθης, αλλά και πλούσια και εμβριθέστατη ενασχόληση με τη μέθη των παθών.
Αξίζει να πούμε ότι παντρεύτηκε εν συνόλω έξι φορές, ότι είχε αμέτρητες ερωμένες, ότι η τρίτη του γυναίκα ήταν η Λαίδη Τζιν Κάμπελ, μονάκριβη θυγατέρα του ενδέκατου Δούκα του Άρτζιλ, ότι ο συντομότερος γάμος του κράτησε μόλις μία μέρα, με την πέμπτη του σύζυγο, την τραγουδίστρια της τζαζ Κάρολ Στίβενς, ότι ο μακροβιότερος ήταν με την έκτη σύζυγό του, τη Νόρις Τσερτς, τέως μοντέλο και κατόπιν συγγραφέα, με την οποία παντρεύτηκε το 1980, και ότι η συγκομιδή από τους γάμους του ήταν οχτώ παιδιά και κάμποσα εγγόνια.
Ταρακουνάει τις συνειδήσεις των ανθρώπων με μυθιστορήματα όπως το «Πάρκο των Ελαφιών», το «Αμερικανικό Όνειρο», το «Γιατί είμαστε στο Βιετνάμ», καθώς και με μη μυθοπλασικά πονήματα όπως οι «Διαφημίσεις για τον εαυτό μου», το «Κανίβαλοι και Χριστιανοί», τα «Προεδρικά Έγγραφα», και οι «Στρατιές της Νύχτας», κατ’ ουσίαν μεγαλόπνοα ντοκουμέντα των ταραγμένων δεκαετιών του 1950 και του 1960, καταγραφές κάθε ραγδαίας αλλαγής στο κοινωνικό και πολιτικό σκηνικό των Ηνωμένων Πολιτειών. Πολύπλοκη προσωπικότητα, κυριευμένη από τον δαίμονα της ασίγαστης έκφρασης, ο Μέιλερ θα καταπιαστεί επίσης με την ποίηση, συνθέτοντας το πρωτοποριακό έργο «Θάνατος για τις Κυρίες, και Άλλες Συμφορές», με τον κινηματογράφο, σκηνοθετώντας το φιλμ «Wild 90», και, αργότερα, το «Οι σκληροί δεν χορεύουν», με τη δημοσιογραφία, γράφοντας άρθρα και βιβλία που καλύπτουν σημαντικά γεγονότα όπως το θυελλώδες Συνέδριο των Δημοκρατικών στο Σικάγο το 1968 και η αποστολή του «Απόλλων 11» στη σελήνη, τον Ιούλιο του 1969, αλλά και εκδίδοντας, ήδη από το 1955, την θρυλική εβδομαδιαία εφημερίδα Village Voice.
Στη δεκαετία του 1970, ο Μέιλερ θα επιχειρήσει να ταράξει τα λιμνάζοντα ύδατα μιας εποχής αντιδραστικής αμηχανίας και βεβιασμένων αναδιπλώσεων συνθέτοντας κυρίως πορτρέτα μυθικών μορφών της Αμερικής, όπως η Μέριλιν Μονρόε, ο Χένρι Μίλερ, και ο Κάσιους Κλέι, και συγγράφοντας δοκιμιακές αναλύσεις φαινομένων όπως ο άκρατος, και άκριτος, φεμινισμός, ή η ζωή στις φυλακές.
Τιμημένος δύο φορές με το Βραβείο Πούλιτζερ, στα 1968 και στα 1979, πάντα διατηρώντας διακαή τη λαχτάρα του να αποσπάσει ένα Νόμπελ, στο οποίο επί δεκαετίες πλησίαζε αλλά δεν το απόλαυσε ποτέ, ο Νόρμαν Μέιλερ κατάφερε να εκφράσει ίσως πληρέστερα από κάθε άλλον συγγραφέα την εποχή των ραγδαίων κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών, της κατάκτησης του διαστήματος και της τεχνολογικής έκρηξης, του άγριου ατομικισμού αλλά και των πάντα θαλερών οραμάτων. Κι ακόμα, κατάφερε να γίνει ο ίδιος ένας κινούμενος έπαινος της δυναμικότητας και του θάρρους τόσο στο γράψιμο όσο και μέσα στην καθημερινότητα. Το πολυπρισματικό έργο είναι, το δίχως άλλο, ένας πληρέστατος χάρτης των εσωτερικών και εξωτερικών τοπίων του δεύτερου ημίσεως του 20ού και της αυγής του 21ου αιώνα. Και πολλές σελίδες αυτού του έργου έχουν ήδη περάσει στη λογοτεχνική αθανασία, όπως και ο συγγραφέας τους.