ΖΕΝΕΡΙΚ (Ιανουαρίου)

Diavazontas8

(Από το νέο τεύχος του Περιοδικού ΔΑΙΑΒΑΖΩ)

Ζενερίκ





Κάποιος που παρακολουθούσα πήγε στην εξοχή για περίπατο, Κυριακή απόγευμα, αλλά χάθηκε. Αναγκάστηκα να του δείξω το δρόμο της επιστροφής.
Ντάσιελ Χάμμετ


Ξέρουμε ότι, εκτός από τον Borges φυσικά, το αστυνομικό αφήγημα βρήκε πολλούς και ενίοτε απρόσμενους υπερασπιστές. Συνεχίζει να βρίσκει. Το λίαν ενδιαφέρον, στα τέλη του 20ού και στις αρχές του 21ου αιώνα, δεν είναι τόσο οι πολυάριθμοι συνήγοροι του είδους, ούτε οι θιασώτες του, όσο εκείνοι που αναλαμβάνουν, στην αρχή εν είδει ανάπαυλας από άλλες εργασίες, εν συνεχεία όμως με μεθοδικό πάθος και παθιασμένη μεθοδικότητα, να γίνουν λειτουργοί του. Αρχιτέκτονες, στοχαστές, θεωρητικοί, μεταφραστές, ακτιβιστές, γίνονται, με ολοένα και πιο δυναμική επιτυχία, συγγραφείς αστυνομικών αφηγημάτων. Κι ακόμα, το εμπλουτίζουν ενθέτοντας νέα, όχι και τόσο απροσδόκητα πάντως, στοιχεία, και φαίνεται ότι κερδίζουν ένα διπλό στοίχημα: να στρέφουν εκ νέου στο είδος τους παλιούς και, συνάμα, να ελκύουν ένα σημαντικό, τόσο αριθμητικά όσο και ποιοτικά, κοινό πιτσιρικάδων. Εξ ου και η ανάληψη της έκδοσης αστυνομικών όχι από οίκους ειδικευμένους στα λεγόμενα βιβλία περιπτέρου (από όπου και η περιλάλητη ετικέτα ΒΙΠΕΡ) αλλά από οίκους που υπερασπίζονται με ευπρόσδεκτο φανατισμό την ποιότητα, τόσο ως προς την επιλογή τίτλων όσο και ως προς την τυπογραφική επεξεργασία (στη χώρα μας: Άγρα, Πόλις, Ερατώ, Μεταίχμιο, κ.ά.)
Μια ολιγόλεκτη (όπως θα έλεγε ο Νίκος Καρούζος) ανασκόπηση θα έδειχνε ότι για το πέρασμα του αστυνομικού αναγνώσματος από την ανυποληψία στην ανυπόκριτη αποδοχή συνετέλεσαν κάποιοι κάπως υπόγειοι παράγοντες, όσον αφορά στη δική μου γενιά τουλάχιστον: η ταινία Αμερικανός Φίλος του Wim Wenders, η οποία ως γνωστόν είναι βασισμένη στο Ripley’s Game (1974) της Patricia Highsmith, το τρίτο μυθιστόρημα της πενταλογίας με πρωταγωνιστή τον Τομ Ρίπλεϋ (βλ. Το παιχνίδι του Ρίπλεϋ, μτφρ. Ανδρέας Αποστολίδης, εκδ. Άγρα)~ τα εγκώμια που επεφύλασσαν στο έργο της Highsmith, και άλλων συγγραφέων του είδους, οι αποτελούντες μια ωραία παρέα στα μέσα της δεκαετίας του 1970, με κέντρο την Κυψέλη, και ιδίως τον μακαρίτη φίλο μας Χρήστο Βακαλόπουλο~ σκόρπιες, αλλά κρίσιμες για μας, αναφορές σε ήρωες αστυνομικών ή και σε εγκληματικέ μορφές εν γένει μέσα σε ποιήματα αγαπημένων μας δημιουργών, όπως ο Τάσος Δενέγρης~ η μετάφραση έργων του Raymond Chandler από μια εμβληματική μορφή του διευρυμένου κύκλου μας, ήτοι από τον Νίκο Μπαλή (ένα γεγονός που έπεσε σαν κεραυνός και προκάλεσε θυελλώδεις συζητήσεις, οι οποίες εντέλει ευνόησαν τη δεξίωση του είδους από ολοένα και περισσότερους συμπατριώτες μας)~ η έκδοση του ξακουστού δοκιμίου «Η Απλή Τέχνη του Φόνου» του Raymond Chandler από την Ερατώ (εν συνεχεία το δοκίμιο κυκλοφόρησε τόσο από την Άγρα, στον τόμο Ανατομία του Αστυνομικού Μυθιστορήματος, 1986 και 2009, όσο και από το Λυχνάρι, 2006 – αμφότερα θα τα παρουσιάσουμε προσεχώς στη στήλη)~ τέλος, η κάπως αλλόκοτη (αλλά στην Αθήνα των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης σχεδόν τίποτα δεν μας φαινόταν αλλόκοτο) συσχέτιση του αστυνομικού αφηγήματος, ιδίως της noir εκδοχής του, με τη λογοτεχνία, και τον τρόπο ζωής, των πρωταγωνιστών της Γενιάς Beat, αρχικά, και λίγο μετέπειτα, με τον βίο και την περιπέτεια του Guy Debord και των φίλων του τόσο στη Λετριστική όσο και στην Καταστασιακή Διεθνή.
Ας εγκωμιάσω παρεμπιπτόντως τον εικαστικό Κωνσταντίνο Ταλιώτη, ο οποίος, στο πλαίσιο των Rooms 2009 (μια δεκαετία συμπληρώθηκε από τότε που ξεκίνησε η ωραία ιδέα), στο St.George Lycabettus, συνδύασε ανεπίληπτα και γοητευτικά τη λογοτεχνία, τον κινηματογράφο, τη μουσική και τις Καλές Τέχνες προσφέροντάς μας ένα noir αστυνομικό δωμάτιο: το Δωμάτιο 517, όπου θαρρείς ότι αίφνης βρίσκεσαι δίπλα στον Μπόγκι και την Μπακόλ, και ή θα σου έρθει καμιά σφαίρα ασημένια με το όνομά σου χαραγμένο πάνω της ή θα «ομορφύνει τη μοίρα σου», όπως θα έλεγε ο Καρούζος, μια αλλόκοσμη, αλλά και απολύτως χθόνια, κοκκινομάλλα. «Προσεγγίζω τις στιγμές κρίσης που έχει το νουάρ, στο οποίο βέβαια επικρατεί η φωτεινή και η σκοτεινή πλευρά της μητρόπολης», λέει ο Κωνσταντίνος Ταλιώτης. Καλό Μήνα, Καλή Χρονιά, και Πλούσιο Αναγνωστικά το 2010!

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Πλατεία Παπαδιαμάντη, 9/ΧΙI/09