Κάτω από συνθήκες μυθιστορηματικές, κατά τα ειωθότα, κάναμε ακόμα μία περιπλάνηση στο συγκλονιστικό έργο του σπουδαίου Bela Tarr. Είδαμε το Damnation, σταματώντας σχεδόν σε κάθε πλάνο και κουβεντιάζοντας την εικαστική ματιά του Bela και την εμμονή του στο ανθρώπινο. Θυμηθήκαμε (σάμπως τη λησμονήσαμε ποτέ;) τη ρήση «Ο Άνθρωπος είναι η απάντηση, όποια κι αν είναι η ερώτηση». Φυσικά, το κρασί (αυτή τη φορά συγκινητική και εύγευστη προσφορά του ποιητή Μάνου Ελευθερίου) έρεε χωρίς ίχνος φειδούς. Σκάλισα στο αρχείο μου, λοιπόν, και βρήκα θραύσματα ημερολογιακά σχετικά με τον Ούγγρο σκηνοθέτη και κάποια πράγματα που ζήσαμε μαζί, εδώ στην Αθήνα. Τα είχα δημοσιεύσει στη «Γαλέρα», τον Δεκέμβριο. Σας τα κοινοποιώ και από εδώ. (Στις φωτογραφίες: ο Μπαμπασάκης, ο εξαίσιος ηχολήπτης και μουσικός Παναγιώτης Χούντας, ο σημαντικός σκηνοθέτης Μπέλα Ταρ), και οι σβούρες που μας δώρισε η Λουκία ... Μάνο, θενκς για τον κράσο...
O Bela Tarr στην Αθήνα
Τετάρτη, 24 Οκτωβρίου: Ο Ούγγρος δημιουργός Bela Tarr (1955), στην Αθήνα. Στο «Τριανόν» θα προβληθούν όλες του οι ταινίες, σύνολο το έργο του που αντλεί από την πείσμονα ανεξαρτησία και προσήλωση στην αυθεντικότητα που μας κέρασαν προσωπικότητες όπως ο Jean-Luc Godard και ο John Cassavetes, που θυμίζει την υγρασία του Αντρέι Ταρκόφσκι, και φέρνει στο νου έναν καθημαγμένο, μα όρθιο πάντα, Όρσον Ουέλς, προχωρώντας ωστόσο πιο μπροστά, εισβάλλοντας καταλυτικά στο μεδούλι της αλλοπρόσαλλης σύγχρονης εποχής και εκφράζοντας με μεθοδικό ασπρόμαυρο λυρισμό τις αντιφάσεις και τα δεινά της. Ο Tarr βρίσκεται στον «Ιανό», στη Σταδίου, και συνομιλεί με ανθρώπους του σινεμά και δημοσιογράφους. Μελετάω τα γαλάζια, βαθιά, σοφά από την οδύνη της ευαισθησίας και την ευαισθησία της οδύνης μάτια του, ένα βλέμμα που σε ωθεί να το συνδυάσεις με τη λέξη που επαναλαμβάνουν τα χείλη του ξανά και ξανά: «Dignity… dignity… dignity…» Δεν αντιστέκομαι στον πειρασμό να γεμίζω και ν’ αδειάζω αδιαλείπτως το ποτήρι μου με το «ιρλανδέζικο».
Πέμπτη, 25 Οκτωβρίου: Ύστερα από μιαν αλησμόνητη περιπετειώδη νύχτα, καταφέρνω, απολύτως νηφάλιος και κρύβοντας επιμελώς ένα ελαφρό τρέμουλο στα χέρια και γύρω από τα χείλη, να είμαι στην ώρα μου στο ραντεβού με τον Bela, στη Σαρρή, στου Ψυρρή, στο φιλόξενο στούντιο του «Στο Κόκκινο, 105.5 FM». Περνάμε εκεί ένα γόνιμο δίωρο, συζητώντας για το έργο του, για τις κολασμένες συνθήκες κάτω από τις οποίες αναγκάστηκε να ολοκληρώσει το πιο πρόσφατο αριστούργημά του, τον «Άνθρωπο από το Λονδίνο», για τα εφηβικά του χρόνια, την ανυπακοή του προς το σύστημα και το τίμημα που πλήρωσε γι’ αυτήν (αποκλεισμός από όλα τα πανεπιστήμια της χώρας του), το ενδιαφέρον του για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε στενωπούς της ζωής και ταλανίζονται από την ένδεια και από την απώλεια, για το γιατί επιμένει στο ασπρόμαυρο, για τους εκλεκτούς συνεργάτες του, για τη φιλοσοφία και την ποίηση, για το τι σημαίνει να είσαι γενναίος σήμερα, για το νόημα της περιπέτειας και την περιπέτεια του νοήματος στους καιρούς μας. Η βαθιά φωνή του είναι το σάουντρακ της θητείας του στον κινηματογράφου του βλέμματος, του βαθύτατου ήθους, της αξιοπρέπειας μες στο τέλμα και τη στέρηση. Μαζί μας, η σκηνοθέτιδα Λουκία Ρικάκη, με καίριες ερωτήσεις και παρεμβάσεις.
Παρασκευή, 26 Οκτωβρίου: Στο κλασικό Aurevoir, στην Πατησίων, διαβάζω και πάλι συνεντεύξεις του Bela και κείμενα που έχουν γραφτεί για το έργο του. Μετά, στο «Τριανόν», για να δω τον «Άνθρωπο από το Λονδίνο» και να βυθιστώ λυτρωτικά σε μιαν ακόμα σπουδή του Bela πάνω στην dignity, να περιπλανηθώ κι εγώ στα σοκάκια της Κορσικής, να μετεωριστώ στον χώρο και, κυρίως, στον χρόνο, να συγκλονιστώ από το Βλέμμα των Ανθρώπων. Κάτι παραπάνω από φόρος τιμής στο film noir, ο «Άνθρωπος από το Λονδίνο» επιμένει να μας εξοικειώνει με ό,τι πιο μύχιο εξακολουθεί να σκιρτάει και να κάνει τον άνθρωπο να γέρνει προς τη μεριά της ευγένειας και της αξιοπρέπειας ακόμα και μέσα στον ζόφο, το γκρίζο μιας μονότονης ζωής, την ελλοχεύουσα απελπισία. Κάτι παραπάνω από κινηματογραφική μεταφορά του αφηγήματος που υπογράφει ο Georges Simenon, η ταινία αυτή ανταλλάσσει στιβαρές χειραψίες με το έργο του Carl Theodor Dreyer (όλη η θαυμάσια παρουσία της Tilda Swinton), του Michelangelo Antonioni (ο βουβός θάνατος πίσω από την κλειστή πόρτα της καλύβας), των φιλοσόφων που αναζήτησαν το βάθος των πραγμάτων όπως αυτό εκφράζεται μέσα από τα μεστά λόγια και τη λαλέουσα σιωπή. Μετά την προβολή, καταφεύγουμε και πάλι στο Aurevoir με φίλους (Βραχωρίτης, Καραμανίδου, Κουτσάφτης, και άλλοι) και συζητάμε το έργο του Bela.
Σάββατο, 27 Οκτωβρίου: Το ότι ο Bela με αγκάλιασε, με είπε «my friend, Icaros», καλοδέχτηκε ως potlatch το βιβλίο μου «Ω!», αυτό το πείσμον εγκώμιο του Έρωτος που μπορεί ακόμα και σε ερείπια να θάλλει, με τις συνταρακτικές φωτογραφίες του Πάρι Κούτσικου, είναι μία τιμή που δεν θα λησμονήσω ποτέ. Πάντα θα συγκινούμαι στη θύμησή της. Όπως και ποτέ δεν θα λησμονήσω το ότι ανάμεσα σε θραύσματα της συνομιλίας μας, παίζαμε σαν παιδιά με τις ξύλινες κλασικές σβούρες (τη γαλάζια και την πράσινη και την κίτρινη) που μας δώρισε η Λουκία. Ο Bela αναχωρεί. Το βραδάκι, από τις 7 έως τις 8:30 μεταδίδεται (η μισή ηχογραφημένη, η άλλη μισή ζωντανά), η εκπομπή μου «Κουλτούρα να φύγουμε», με τα λόγια του Bela Tarr και τις μουσικές του Michael Vig.
O Bela Tarr στην Αθήνα
Τετάρτη, 24 Οκτωβρίου: Ο Ούγγρος δημιουργός Bela Tarr (1955), στην Αθήνα. Στο «Τριανόν» θα προβληθούν όλες του οι ταινίες, σύνολο το έργο του που αντλεί από την πείσμονα ανεξαρτησία και προσήλωση στην αυθεντικότητα που μας κέρασαν προσωπικότητες όπως ο Jean-Luc Godard και ο John Cassavetes, που θυμίζει την υγρασία του Αντρέι Ταρκόφσκι, και φέρνει στο νου έναν καθημαγμένο, μα όρθιο πάντα, Όρσον Ουέλς, προχωρώντας ωστόσο πιο μπροστά, εισβάλλοντας καταλυτικά στο μεδούλι της αλλοπρόσαλλης σύγχρονης εποχής και εκφράζοντας με μεθοδικό ασπρόμαυρο λυρισμό τις αντιφάσεις και τα δεινά της. Ο Tarr βρίσκεται στον «Ιανό», στη Σταδίου, και συνομιλεί με ανθρώπους του σινεμά και δημοσιογράφους. Μελετάω τα γαλάζια, βαθιά, σοφά από την οδύνη της ευαισθησίας και την ευαισθησία της οδύνης μάτια του, ένα βλέμμα που σε ωθεί να το συνδυάσεις με τη λέξη που επαναλαμβάνουν τα χείλη του ξανά και ξανά: «Dignity… dignity… dignity…» Δεν αντιστέκομαι στον πειρασμό να γεμίζω και ν’ αδειάζω αδιαλείπτως το ποτήρι μου με το «ιρλανδέζικο».
Πέμπτη, 25 Οκτωβρίου: Ύστερα από μιαν αλησμόνητη περιπετειώδη νύχτα, καταφέρνω, απολύτως νηφάλιος και κρύβοντας επιμελώς ένα ελαφρό τρέμουλο στα χέρια και γύρω από τα χείλη, να είμαι στην ώρα μου στο ραντεβού με τον Bela, στη Σαρρή, στου Ψυρρή, στο φιλόξενο στούντιο του «Στο Κόκκινο, 105.5 FM». Περνάμε εκεί ένα γόνιμο δίωρο, συζητώντας για το έργο του, για τις κολασμένες συνθήκες κάτω από τις οποίες αναγκάστηκε να ολοκληρώσει το πιο πρόσφατο αριστούργημά του, τον «Άνθρωπο από το Λονδίνο», για τα εφηβικά του χρόνια, την ανυπακοή του προς το σύστημα και το τίμημα που πλήρωσε γι’ αυτήν (αποκλεισμός από όλα τα πανεπιστήμια της χώρας του), το ενδιαφέρον του για τους ανθρώπους που βρίσκονται σε στενωπούς της ζωής και ταλανίζονται από την ένδεια και από την απώλεια, για το γιατί επιμένει στο ασπρόμαυρο, για τους εκλεκτούς συνεργάτες του, για τη φιλοσοφία και την ποίηση, για το τι σημαίνει να είσαι γενναίος σήμερα, για το νόημα της περιπέτειας και την περιπέτεια του νοήματος στους καιρούς μας. Η βαθιά φωνή του είναι το σάουντρακ της θητείας του στον κινηματογράφου του βλέμματος, του βαθύτατου ήθους, της αξιοπρέπειας μες στο τέλμα και τη στέρηση. Μαζί μας, η σκηνοθέτιδα Λουκία Ρικάκη, με καίριες ερωτήσεις και παρεμβάσεις.
Παρασκευή, 26 Οκτωβρίου: Στο κλασικό Aurevoir, στην Πατησίων, διαβάζω και πάλι συνεντεύξεις του Bela και κείμενα που έχουν γραφτεί για το έργο του. Μετά, στο «Τριανόν», για να δω τον «Άνθρωπο από το Λονδίνο» και να βυθιστώ λυτρωτικά σε μιαν ακόμα σπουδή του Bela πάνω στην dignity, να περιπλανηθώ κι εγώ στα σοκάκια της Κορσικής, να μετεωριστώ στον χώρο και, κυρίως, στον χρόνο, να συγκλονιστώ από το Βλέμμα των Ανθρώπων. Κάτι παραπάνω από φόρος τιμής στο film noir, ο «Άνθρωπος από το Λονδίνο» επιμένει να μας εξοικειώνει με ό,τι πιο μύχιο εξακολουθεί να σκιρτάει και να κάνει τον άνθρωπο να γέρνει προς τη μεριά της ευγένειας και της αξιοπρέπειας ακόμα και μέσα στον ζόφο, το γκρίζο μιας μονότονης ζωής, την ελλοχεύουσα απελπισία. Κάτι παραπάνω από κινηματογραφική μεταφορά του αφηγήματος που υπογράφει ο Georges Simenon, η ταινία αυτή ανταλλάσσει στιβαρές χειραψίες με το έργο του Carl Theodor Dreyer (όλη η θαυμάσια παρουσία της Tilda Swinton), του Michelangelo Antonioni (ο βουβός θάνατος πίσω από την κλειστή πόρτα της καλύβας), των φιλοσόφων που αναζήτησαν το βάθος των πραγμάτων όπως αυτό εκφράζεται μέσα από τα μεστά λόγια και τη λαλέουσα σιωπή. Μετά την προβολή, καταφεύγουμε και πάλι στο Aurevoir με φίλους (Βραχωρίτης, Καραμανίδου, Κουτσάφτης, και άλλοι) και συζητάμε το έργο του Bela.
Σάββατο, 27 Οκτωβρίου: Το ότι ο Bela με αγκάλιασε, με είπε «my friend, Icaros», καλοδέχτηκε ως potlatch το βιβλίο μου «Ω!», αυτό το πείσμον εγκώμιο του Έρωτος που μπορεί ακόμα και σε ερείπια να θάλλει, με τις συνταρακτικές φωτογραφίες του Πάρι Κούτσικου, είναι μία τιμή που δεν θα λησμονήσω ποτέ. Πάντα θα συγκινούμαι στη θύμησή της. Όπως και ποτέ δεν θα λησμονήσω το ότι ανάμεσα σε θραύσματα της συνομιλίας μας, παίζαμε σαν παιδιά με τις ξύλινες κλασικές σβούρες (τη γαλάζια και την πράσινη και την κίτρινη) που μας δώρισε η Λουκία. Ο Bela αναχωρεί. Το βραδάκι, από τις 7 έως τις 8:30 μεταδίδεται (η μισή ηχογραφημένη, η άλλη μισή ζωντανά), η εκπομπή μου «Κουλτούρα να φύγουμε», με τα λόγια του Bela Tarr και τις μουσικές του Michael Vig.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου