Εικόνες & Λέξεις [Διαβάζω, #504]

Ζενερίκ


Εικόνες και Λέξεις

«Να υμνηθεί η λατρεία των πινάκων (το μεγάλο, το μοναδικό, το αρχέγονο πάθος μου). Να υμνηθεί η αλητεία και ό,τι μπορεί να ονομαστεί Μποεμία, λατρεία της πολλαπλασιασμένης αίσθησης που εκφράζεται με τη μουσική. Να αναφερθεί ο Λιστ»
Μπωντλαίρ, Journaux Intimes

Τα λέει όλα, εδώ, ο Μπωντλαίρ, τόσο ευθέως, και σαν να είναι τα λόγια αυτά γραμμένα σήμερα. Τα κείμενα που μας ενώνουν, όπως έλεγε ο Νίκος Ξυδάκης για τα τραγούδια του Σαββόπουλου, «είναι η κυτταρική μας βιβλιογραφία», είναι όχι μονάχα οι άλλοτε (μα και νυν) οδοδείκτες μας, αλλά και η μυστική μας γλώσσα για τις κρυφές μας συνεννοήσεις, σύνθημα και παρασύνθημα, κώδικες αναγνώρισης, και εναρκτήριο υλικό για συνωμοσίες υπέρ του Καλού.
Ο Μπωντλαίρ πάλι: «Η μουσική σκάβει τον ουρανό», φράση μεγαλειώδης μες στην απλότητά της, φράση που μπορείς να τη σκέφτεσαι με τις ώρες, ή και καθόλου: να την αφήνεις απλώς (απλώς!!) να εκρήγνυται εντός σου κάθε τόσο, στέλνοντας κάποιες πεποιθήσεις και ορισμένες βεβαιότητες σε μια κονιορτοποιημένη ανυπαρξία.
Ο Μπωντλαίρ να γίνει, αίφνης, πρώτη ύλη σε μια πολύωρη κουβέντα και περιπλάνηση, συννεφιασμένη Κυριακή του Γενάρη, με έναν φίλο απ’ τα παλιά που παραμένει φίλος θαλερός και υπέρμαχος της Αταξίας των Άστρων (όπως έγραφε ο μακαρίτης ποιητής Νώντας Σκιαδάς). Ο φίλος είναι ο εικαστικός και καθηγητής στην ΑΣΚΤ Πάνος Χαραλάμπους, μαθητής του Νίκου Κεσσανλή που ήταν με τη σειρά του μαθητής του Γιάννη Μόραλη, λαχειοπώλη τ’ ουρανού παρέα με τον Μάνο Χατζιδάκι. Και ο Μπωντλαίρ, εκείνη την Κυριακή, να είναι αυτός της Επιλογής από τα Journaux Intimes, που μεταφράζει η Ευρυδίκη Παπάζογλου, και εκδίδει ο νέος Γουτεμβέργιος, ο Καλιακάτσος ο Αιμίλιος στη στιγμή.
Αυτός ο Μπωντλαίρ, λοιπόν, να μας οδηγεί στον ραδιοθάλαμο του Καναλιού 1, στον Πειραιά, και να παντρεύουμε, ο Χαραλάμπους κι εγώ τις μουσικές με τις εικόνες, τις νότες με τις λέξεις, την καταβύθιση των ποιητών στη σιωπή με την επέλαση των ζωγράφων προς το μονόχρωμο και το μαύρο. Τα βιβλία να χορεύουν μες στο μυαλό μας, και να φτάνουν, προπαγανδιστικά, προς τα μικρόφωνα και τους ακροατές. Να πλέκουμε το εγκώμιο του πονήματος Ερμηνείες του Πραγματικού/Η σύγχρονη τέχνη στη δεκαετία του 1980, του Χάρη Σαββόπουλου (εκδ. Πλέθρον), κι ύστερα να εκτοξευόμαστε στο σύμπαν του συναισθήματος μέσα από τον ακραίο λυγμικό λυρισμό του Τούρκου μαιτρ Erkin Koray, τον οποίο ομοφώνως ανακηρύξαμε σε Frank Zappa της Ανατολής. Να αντλούμε σκέψεις για τις εντάσεις στα εικαστικά διαβάζοντας σελίδες από την Άγρια Τάξη της Laurence Bertrand Dorléac (μτφρ. Έλενα Αναστασάκη, εκδ. Νεφέλη), που καταπιάνεται, ως λέγει και ο υπότιτλος, με τη βία, την ανάλωση και το ιερό στην τέχνη των δεκαετιών 1950 και 1960. «Η συγχώνευση της Τέχνης με τη ζωή… μια ποίηση του μικροσκοπικού… ο Jean-Luc Godard δείχνει το δρόμο ήδη από το 1963… μια ταινία απλή, αριστοτελική, απαλλαγμένη από εντυπώσεις… σε 149 πλάνα δείχνει ότι στο σινεμά, όπως και στη ζωή, δεν υπάρχει τίποτα το μυστικό, τίποτα να διασαφηνιστεί, υπάρχει μόνο το ότι ζούμε…» γράφει η Dorléac.
Και μετά να ανοίγω τον τόμο «Για τα πράγματα που λείπουν» [18 Καλλιτέχνες, Διευθυντές Μουσείων και Επιμελητές συζητούν με την Κατερίνα Ζαχαροπούλου] (εκδ. Άγρα), και να διαβάζω τα λόγια του σημαντικού εικαστικού Γιώργου Χατζημιχάλη: «Η πολιτική τέχνη, στην αρχή του αιώνα ή μετά τον πόλεμο, ήταν μια εξωστρεφής τέχνη. Προσπαθούσε πραγματικά να γίνει μέρος μιας επανάστασης. Ήταν δηλαδή μια ιδέα.. είχε μια δράση πραγματικά εξωστρεφή. Με το πέρασμα των χρόνων, έχω αρχίσει και σκέφτομαι ότι στη δική μας εποχή, στη δική μας περίοδο, πολιτικό έργο μπορεί να γίνει μόνο μέσω πολύ προσωπικών και ιδιωτικών οδών. Πολιτικό έργο μπορεί να γίνει όταν ο καλλιτέχνης ασχολείται με πράγματα που τον αφορούν προσωπικά. Μέσω αυτών τοποθετείται ο εαυτός του απέναντι στην κοινωνία και μέσα από αυτή τη διαδικασία ίσως εν τέλει μπορέσουμε να κάνουμε ένα πολιτικό έργο στη σημερινή εποχή. Ακριβώς δηλαδή, το ανάποδο από τις ιστορικές πρωτοπορίες του αιώνα μας».
Έτσι, μέσα από σελίδες και από βινύλια, μέσα από ξανά και ξανά επεξεργασμένες ιδέες αλλά και, συνάμα, μέσα από αναπάντεχες εκλάμψεις, μέσα από κατραπακιές της νόησης (όπως η ιδέα που ρίξαμε από τα μικρόφωνα του Καναλιού 1, «Να ιδρυθεί Ανώτατη Σχολή Τέχνης στον Πειραιά»), και μέσα από συνθήματα που είναι προϊόντα βιβλίων, φιλμ, δίσκων, καμβάδων (όπως το ακαριαίο «Δημιουργία ή Θάνατος»), έτσι, προχωρεί και αναπτύσσεται, ως έλεγεν ο Ανδρέας Εμπειρίκος, ένα νέο σθένος, μια νέα απείθεια, ένα νέο άνθος ενάντιο (κατά Καρούζο!) για όσους επιμένουν να ονειρεύονται την Πραγματικότητα και να πραγματοποιούν το Όνειρο.

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
Πλατεία Παπαδιαμάντη, 13/01/10