ΡΑΔΙΟΧΡΟΝΟΓΡΑΦΗΜΑ ΚΑΙ ΠΑΛΙ

Επιστρέψαμε, λοιπόν। Ιδού τι διάβασα σήμερα, στη 1 παρά πέντε το μεσημέρι, στο Ραδιοχρονογράφημά μου, στο Κανάλι Ένα, Πειραιάς, Κάτι γραμμένο πριν από κοντά εβδομήντα χρόνια! Και τόσο δυνατό και επίκαιρο σήμερα!

Όταν πρωτογύρισα από την Ευρώπη, συχνά μου θύμιζαν το γεγονός ότι ήμουν ένας «εκπατρισμένος», και τις πιο πολλές φορές με δυσάρεστο τρόπο. Τον εκπατρισμένο τον κοίταζαν πια με περιφρόνηση λες και είναι φυγάς απ’ την πραγματικότητα. Ώσπου να ξεσπάσει ο πόλεμος, το όνειρο κάθε Αμερικανού καλλιτέχνη ήταν να πάει στην Ευρώπη – και να μείνει εκεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Τον παλιό καλό καιρό κανείς δεν διανοούνταν να χαρακτηρίσει φυγά έναν άνθρωπο~ ήταν φυσικό, κανονικό, ταιριαστό, το να πας στην Ευρώπη εννοώ. Με το ξέσπασμα του πολέμου εγκαθιδρύθηκε ένας παιδιάστικος, οξύθυμος σοβινισμός. «Δεν χαίρεσαι που γύρισες στις παλιές καλές Ηνωμένες Πολιτείες;» έλεγαν συνήθως σαν με χαιρετούσαν. «Δεν υπάρχει μέρος σαν την Αμερική, σωστά;» Και σ’ αυτό περίμεναν να πεις, «Ναι, αμέ!» Πίσω από τούτες τις παρατηρήσεις βρισκόταν φυσικά μια αίσθηση ανομολόγητης απογοήτευσης~ ο Αμερικανός καλλιτέχνης που είχε υποχρεωθεί να γυρέψει πάλι καταφύγιο στη γενέθλια χώρα του ήταν θυμωμένος με τους Ευρωπαίους φίλους του που του είχαν στερήσει το προνόμιο να ζήσει με τον τρόπο με τον οποίο λαχταρούσε διακαώς να ζει. Ήταν ενοχλημένος για το ότι είχαν επιτρέψει να ξεσπάσει ένα τόσο άσχημο, αχρείαστο πράγμα όπως ο πόλεμος. Η Αμερική είναι καμωμένη, όπως όλοι ξέρουμε, από ανθρώπους που την κοπανούσαν από τέτοιες άσχημες καταστάσεις. Η Αμερική είναι η κατ’ εξοχήν χώρα των εκπατρισμένων και των φυγάδων, των αποστατών, για να χρησιμοποιήσω μια πιο δυνατή λέξη. Έναν θαυμάσιο κόσμο θα μπορούσαμε να είχαμε φτιάξει σε τούτη τη νέα ήπειρο αν είχαμε στ’ αλήθεια αφήσει ήσυχους τους συνανθρώπους μας στην Ευρώπη, την Ασία, και την Αφρική. Ένας γενναίος, νέος κόσμος θα μπορούσε να προκύψει, αν είχαμε το κουράγιο να στρέψουμε τα νώτα στο παλιό, να οικοδομήσουμε το καινούργιο, να εξαλείψουμε τα δηλητήρια που είχαν συσσωρευτεί μες στους αιώνες από την πικρή αντιπαλότητα, τη ζήλια και τον αλληλοσπαραγμό.

Ένας νέος κόσμος δεν φτιάχνεται απλώς με το να πασχίσεις να ξεχάσεις τον παλιό. Ένας νέος κόσμος φτιάχνεται με νέο πνεύμα, νέες αξίες. Ο κόσμος μας μπορεί ν’ άρχισε μ’ αυτόν τον τρόπο, αλλά σήμερα είναι μια καρικατούρα. Ο κόσμος μας είναι κόσμος πραγμάτων. Είναι καμωμένος από ανέσεις και πολυτέλειες, ή από την επιθυμία για δαύτες. Αυτό που φοβόμαστε πιο πολύ, εν όψει της επικείμενης πανωλεθρίας, είναι ότι θ’ αναγκαστούμε να παρατήσουμε τα μπιχλιμπίδια μας, τις μικροσυσκευές μας, όλες τις μικρές βολές μας που μας κάνουν τόσο άβολους. Δεν υπάρχει τίποτα γενναίο, ιπποτικό, ηρωικό, ή μεγαλόκαρδο στη στάση μας. Δεν είμαστε γαλήνιες ψυχές~ είμαστε αυτάρεσκοι, άτολμοι, μυγιάγγιχτοι, και τρεμάμενοι.

[Henry Miller, Κλιματιζόμενος Εφιάλτης, μτφρ. Μπαμπασάκης, εκδ. Μεταίχμιο]