Μύχιας Μάχης Μηχανή

[Η στήλη μου Ζενερίκ στο Διαβάζω του Ιουνίου]

Μύχιας Μάχης Μηχανή

Η ικανότητα των ανθρώπων να ξεχνούν ό,τι δεν θέλουν να γνωρίζουν, η ευκολία να αποστρέφουν το βλέμμα από αυτό που βρίσκεται μπροστά τους [...] Πανικόβλητοι, οι άνθρωποι αποφασίζουν καταρχάς να συνεχίσουν το δρόμο τους, σαν να μην είχε συμβεί τίποτα.

W. G. Sebald, Η Φυσική Ιστορία της Καταστροφής

Ανημπόρια για πένθος, ιδού το φάντασμα που πλανιέται πάνω από την Ελλάδα, πάνω από τη χώρα που ήξερε πάνω απ’ όλα να γλεντάει και να πενθεί, να γελάει και να κλαίει. Ο Ζορμπάς του Καζαντζάκη από τη μια, ο Επιτάφιος του Ρίτσου από την άλλη, σ’ έναν διαλεκτικό τσάμικο, με νταούλια, με γκάιντες, με βιολιά, ή μονάχα με αγριοφωνάρες και βραχνά βλέμματα. Αλλά τότε, ακόμα και οι πένητες, ή μάλλον πιο πολύ αυτοί, ήξεραν να διαβάζουν – γιατί το διάβασμα, πέρα από απόλαυση ή άγρα γνώσεων, είναι πήξιμο μυαλού, είναι ψίχα ψυχής, είναι εξοικείωση με το φθαρτό, μελέτη θανάτου, και υπέρβαση της απώλειας και του χαμού. Όσοι ξέρουν τα κείμενα, ξέρουν να γελάνε και να κλαίνε, ξέρουν να πενθούν και να γλεντάνε.

            Είναι σκανδαλώδες το γεγονός ότι το 48 τοις εκατό των Ελλήνων δεν διαβάζουν ούτε ένα βιβλίο το χρόνο, που σημαίνει ότι έχουν πλέον πάρει διαζύγιο από την δεξίωση της πραγματικότητας. Όπως θα έλεγε και ο Χάρης Βλαβιανός κάνουν Διακοπές στην Πραγματικότητα (δες και το βραβευμένο από το «Διαβάζω» ποιητικό του μανιφέστο με αυτόν τον τίτλο, εκδ. Πατάκης). Αλλά όχι διακοπές ανακουφιστικές, διακοπές αναζωογονητικές, παρά διακοπές αναγκαστικές, και μάλιστα οι ίδιοι είναι αυτοί που ανάγκασαν εαυτούς, οι ίδιοι αυταναγκάστηκαν να μην μπορούν πλέον να αντιληφθούν μέσα τους τι διαδραματίζεται εκεί έξω.

            Οι ιδιότητες της ζωής μοιάζουν λησμονημένες, το ίδιο και αυτές του θανάτου. Ο άνθρωπος έτσι διολισθαίνει στο απάνθρωπο, στη no man’s land της άγονης άγνοιας και της «γραμματικής της μη-ζωής», όπως έλεγε ο George Steiner. Ορθώς παρατηρούσε ο Jacques Derrida: «Το να ζεις, εξ ορισμού, δεν μαθαίνεται. Ούτε από τον ίδιο τον εαυτό σου, ούτε από τη ζωή μέσω της ζωής. Μονάχα από τον άλλον και μέσω του θανάτου» (Φαντάσματα του Μαρξ, μτφρ. Κωστής Παπαγιώργης, εκδ. Εκκρεμές). Και τι είναι ο άλλος εάν όχι το corpus των κειμένων του (σελίδες, νότες, χρώματα); Και πώς μαθαίνεις μέσω του θανάτου, εάν ο θάνατος δεν γίνεται κείμενο;

            Ανημπόρια για πένθος, ενώ έχει προηγηθεί η ανημπόρια για διάβασμα. Ανημπόρια για γλέντι, ενώ έχει προηγηθεί η καρατόμηση της λεπταισθησίας, έχει ξεχαρβαλωθεί το έσω σύστημα, έχει πάψει πια ο άνθρωπος να είναι μύχιας μάχης μηχανή, δεν έχει δηλαδή τρόπο να υποδεχτεί, να αναλύσει, να αφομοιώσει, και να υπερβεί δημιουργικά το όποιο συμβάν, είτε από τη μεριά της χαράς προέρχεται είτε από εκείνη του ολέθρου.

            Η επιστροφή στο βιβλίο δεν είναι πολυτέλεια, είναι βαθιά ανθρώπινη, κοινωνική ανάγκη. Η προσφυγή στους ποιητές, τους άοπλους νομοθέτες του κόσμου ετούτου, είναι κάτι παραπάνω, πολύ παραπάνω, από απλώς ευκταία. Η Κική Δημουλά, μέσα από το Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως (εκδ. Ίκαρος), έχει το λόγο: «Ο ουρανός απόψε/ κατέβηκε δυο τρία σκαλιά πιο κάτω/ από τον εαυτό του».

Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης

Πλατεία Παπαδιαμάντη, 12/05/2010